UNESCO’nun Yıl Dönümü Kutlamalarına İlişkin Prosedür ve Kriterleri*
1. Üye Devletler ve Ortak Üyeler tarafından kutlanan tarihî olayları anma törenlerinin ve seçkin insanların yıl dönümü kutlamalarının UNESCO’yla ilişkilendirilmesinin amacı, Organizasyon’un genel yetkisine uygun olarak bu konulara dünya çapında önem kazandırmak, toplumlar arasında barışı, anlayışı ve yakınlaşmayı geliştirmek ve Organizasyon’un görünürlüğünü artırmaktır. Devamı için Tıklayınız...
UNESCO Genel Konferansları Tarafından İlan Edilen Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri
UNESCO, evrensel öneme sahip şahsiyet veya tarihî olaylara ilişkin anma ve kutlama yıl dönümlerine, iki yılda bir üye devletlerin katılımlarıyla gerçekleştirilen Genel Konferans kararlarıyla belirlenen Yıl Dönümü Programında yer vermektedir. UNESCO Yürütme Kurulunun 2019 yılı Nisan ayında gerçekleştirilen 206. Oturumunun 30. Maddesinde alınan kararın Genel Konferansta benimsenmesine istinaden, Yıl Dönümü Programı, etkisinin genişletilmesi amacıyla revize edilmiştir. Yapılan düzenlemelerde coğrafi dağılım, toplumsal cinsiyet eşitliği dengesi, yöntem, kaynak bulma, ölçme ve değerlendirme, dönemsellik başlıkları öne çıkarılmaktadır. Her üye devletin iki yıllık bir dönem için iki öneride bulunabileceği belirtilmekte ve bu önerilerden birinin toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde olması beklenmektedir.
UTMK, dönemsel başvuru takvimine uygun olarak ilgili bakanlıklara, üniversitelere, STK’lara ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlara UNESCO tarafından belirlenmiş kriterleri ileterek anma ve kutlama yıl dönümlerine uygun öneriler yapılmasını beklemekte, gelen önerileri Yönetim Kurulu’nda değerlendirerek UNESCO’ya iletilecek adayları belirlemektedir. Belirlenen isimlerin önce UNESCO Yürütme Kurulu, ardından Genel Konferans tarafından onaylanmasından sonra UTMK, konuyu basın-yayın araçlarıyla kamuoyuna ve yazışmalar yoluyla ilgili kurumlara duyurarak gerekli farkındalıkların yaratılmasına çalışmakta, etkinlikler yapılmasını teşvik etmektedir. Gerçekleştirilmesi planlanan etkinliklerden Yönetim Kurulu tarafından uygun görülenleri ise danışsal olarak uzman ve akademisyenlerle, aynı zamanda UNESCO Türkiye Millî Komisyonu logosu ve UNESCO Genel Direktörlüğü tarafından hazırlanan yıl dönümü logosuyla desteklemektedir.
Bu kapsamda UNESCO 42. Genel Konferansı itibariyle UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından önerilen ve UNESCO Genel Konferansı tarafından kabul edilen 36 Anma ve Kutlama Yıl Dönümü bulunmaktadır:
Ziya Gökalp'in Ölümünün 100. Yıldönümü (2024)
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Romanya'nın desteği alınmış ve ulusal olarak ilan edilmiştir.
Dîvânu Lugâti't-Türk’ün Yazılışının 950. Yıl Dönümü (1074)
UNESCO’nun 7-22 Kasım 2023 tarihlerinde gerçekleştirilen 42. Genel Konferansı’nda 42 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Dîvânu Lugâti't-Türk’ün Yazılışının 950. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ortaklığında ve Macaristan, Moritanya, Fas ve Katar’ın desteğiyle 2024 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Ali Kuşçu’nun Vefatının 550. Yıl Dönümü (1474)
UNESCO’nun 7-22 Kasım 2023 tarihlerinde gerçekleştirilen 42. Genel Konferansı’nda 42 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Ali Kuşçu’nun Vefatının 550. Yıl Dönümü” Özbekistan ortaklığında ve Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Kore, İngiltere ve Japonya’nın desteğiyle 2024 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Fuat Sezgin’in Doğumunun 100. Yıl Dönümü (1924)
UNESCO’nun 7-22 Kasım 2023 tarihlerinde gerçekleştirilen 42. Genel Konferansı’nda 42 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince ”Fuat Sezgin’in Doğumunun 100. Yıl Dönümü” Almanya ortaklığında ve Malezya, Sırbistan ve Katar’ın desteğiyle 2024 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Süleyman Çelebi’nin Vefatının 600. Yıl Dönümü (1422)
UNESCO’nun 9-24 Kasım 2021 tarihlerinde gerçekleştirilen 41. Genel Konferansı’nda 41C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Süleyman Çelebi’nin Vefatının 600. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Bosna Hersek, Gürcistan, Kuzey Makedonya, Romanya ile Ukrayna’nın desteğiyle 2022 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Âşık Veysel’in Vefatının 50. Yıl Dönümü (1973)
UNESCO’nun 9-24 Kasım 2021 tarihlerinde gerçekleştirilen 41. Genel Konferansı’nda 41C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Âşık Veysel’in Vefatının 50. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Makedonya Macaristan, Özbekistan ile Ukrayna’nın desteğiyle 2023 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Bilge Tonyukuk Anıtı’nın Dikilişinin 1300. Yıl Dönümü (720)
UNESCO’nun 12-27 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen 40. Genel Konferansı’nda 40 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Bilge Tonyukuk Anıtı’nın Dikilişinin 1300. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan ve Özbekistan’ın desteğiyle 2020 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Hacı Bektaş Veli’nin Vefatının 750. Yıl Dönümü (1271)
UNESCO’nun 12-27 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen 40. Genel Konferansı’nda 40 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Hacı Bektaş Veli’nin Vefatının 750. Yıl Dönümü” Azerbaycan, İran, Kuzey Makedonya ve Romanya’nın desteğiyle 2021 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Yunus Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü (1321)
UNESCO’nun 12-27 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen 40. Genel Konferansı’nda 40 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Yunus Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya ve Özbekistan’ın desteğiyle 2021 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Ahi Evran’ın Doğumunun 850. Yıl Dönümü (1171)
UNESCO’nun 12-27 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen 40. Genel Konferansı’nda 40 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Ahi Evran’ın Doğumunun 850. Yıl Dönümü” Kuzey Makedonya ve Romanya’nın desteğiyle İran ve Azerbaycan ile ortak dosya olarak 2021 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Kutadgu Bilig’in Yusuf Has Hacib tarafından Yazılışının 950. Yıl Dönümü (1069)
UNESCO’nun 30 Ekim-14 Kasım 2017 tarihlerinde gerçekleştirilen 39. Genel Konferansı’nda 39 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Kutadgu Bilig’in Yusuf Has Hacib tarafından Yazılışının 950. Yıl Dönümü” Azerbaycan ve Kazakistan’ın desteğiyle 2019 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Atebetü'l-Hakayık’ın Basılışının 100. Yıl Dönümü (1918)
UNESCO’nun 30 Ekim-14 Kasım 2017 tarihlerinde gerçekleştirilen 39. Genel Konferansı’nda 39 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Atebetü'l-Hakayık’ın Basılışının 100. Yıl Dönümü” Kazakistan ve Kırgızistan’ın desteğiyle 2018 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Hoca Ahmed Yesevi’nin Vefatının 850. Yıl Dönümü (1166)
UNESCO’nun 3-18 Kasım 2016 tarihlerinde gerçekleştirilen 38. Genel Konferansı’nda 38 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Hoca Ahmed Yesevi’nin Vefatının 850. Yıl Dönümü” Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan’ın desteğiyle 2016 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Fuad Köprülü’nün Vefatının 50. Yıl Dönümü (1966)
UNESCO’nun 3-18 Kasım 2016 tarihlerinde gerçekleştirilen 38. Genel Konferansı’nda 38 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Fuad Köprülü’nün Vefatının 50. Yıl Dönümü” Azerbaycan ve Kazakistan’ın desteğiyle 2016 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Matrakçı Nasuh’un Vefatının 450. Yıl Dönümü (1564)
UNESCO’nun 5-20 Kasım 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen 37. Genel Konferansı’nda 37 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince Matrakçı Nasuh’un Vefatının 450. Yıl Dönümü 2014 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nin Kuruluşunun 100. Yıl Dönümü (1914)
UNESCO’nun 5-20 Kasım 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen 37. Genel Konferansı’nda 37 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nin Kuruluşunun 100. Yıl Dönümü 2014 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
İsmail Gaspıralı’nın Vefatının 100. Yıl Dönümü (1914)
UNESCO’nun 5-20 Kasım 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen 37. Genel Konferansı’nda 37 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince İsmail Gaspıralı’nın Vefatının 100. Yıl Dönümü 2014 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Halide Edip Adıvar’ın Vefatının 50. Yıl Dönümü (1964)
UNESCO’nun 5-20 Kasım 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen 37. Genel Konferansı’nda 37 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince Halide Edip Adıvar’ın Vefatının 50. Yıl Dönümü 2014 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Pîrî Reis Dünya Haritasının 500. Yıl Dönümü (1513)
UNESCO’nun 25 Ekim - 10 Kasım 2011 tarihlerinde gerçekleştirilen 36. Genel Konferansı’nda 36 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Piri Reis Haritasının 500. Yıl Dönümü” 2013 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Müzisyen Buhurizade Mustafa Itrî’nın Vefatının 300. Yıl Dönümü (1712)
UNESCO’nun 25 Ekim - 10 Kasım 2011 tarihlerinde gerçekleştirilen 36. Genel Konferansı’nda 36 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Müzisyen Buhurizade Mustafa Itrî’nin Vefatının 300. Yıl Dönümü” 2012 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Yusuf Nâbî’nin Vefatının 300. Yıl Dönümü (1712)
UNESCO’nun 25 Ekim - 10 Kasım 2011 tarihlerinde gerçekleştirilen 36. Genel Konferansı’nda 36 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Yusuf Nabi’nin Vefatının 300. Yıl Dönümü” 2012 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Mimar ve Şehir Planlamacı Kemal Ahmet Arû’nun Doğumunun 100. Yıl Dönümü (1912)
UNESCO’nun 25 Ekim - 10 Kasım 2011 tarihlerinde gerçekleştirilen 36. Genel Konferansı’nda 36 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Mimar ve Şehir Planlamacı Kemal Ahmet Aru’nun Doğumunun 300. Yıl Dönümü” 2012 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Evliya Çelebi’nin Doğumunun 400. Yıl Dönümü (1611)
UNESCO’nun 6 - 23 Ekim 2009 tarihlerinde gerçekleştirilen 35. Genel Konferansı’nda 35 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Evliya Çelebi’nin Doğumunun 400. Yıl Dönümü” 2011 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Ressam, Arkeolog ve Sanat Uzmanı Osman Hamdi Bey’in Vefatının 100. Yıl Dönümü (1910)
UNESCO’nun 6 - 23 Ekim 2009 tarihlerinde gerçekleştirilen 35. Genel Konferansı’nda 35 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Osman Hamdi Bey’in Vefatının 100. Yıl Dönümü” 2011 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Kâtip Çelebi’nin Doğumunun 400. Yıl Dönümü (1609)
UNESCO’nun 16 Ekim - 3 Kasım 2007 tarihlerinde gerçekleştirilen 34. Genel Konferansı’nda 34 C/14 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Kâtip Çelebi’nin Doğumunun 400. Yıl Dönümü” 2009 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Kaşgarlı Mahmud’un Doğumunun 1000. Yıl Dönümü (1008)
UNESCO’nun 16 Ekim - 3 Kasım 2007 tarihlerinde gerçekleştirilen 34. Genel Konferansı’nda 34 C/14 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Kaşgarlı Mahmud’un Doğumunun 1000. Yıl Dönümü” 2008 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Mevlânâ Celâleddîn-î Rûmî’nin Doğumunun 800. Yıl Dönümü (1207)
UNESCO’nun 3 - 21 Ekim 2005 tarihlerinde gerçekleştirilen 33. Genel Konferansı’nda 33 C/12 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Mevlânâ Celâleddîn-î Belh-î Rûmî’nin Doğumunun 800. Yıl Dönümü” 2007 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Nazım Hikmet’in Doğumunun 100. Yıl Dönümü (1902)
UNESCO’nun 15 Ekim - 3 Kasım 2001 tarihlerinde gerçekleştirilen 31. Genel Konferansı’nda 31 C/15 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Nazım Hikmet’in doğumunun 100. Yıl Dönümü” 2002 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Şeyh Galip’in Vefatının 200. Yıl Dönümü (1799)
UNESCO’nun 21 Ekim - 12 Kasım 1997 tarihlerinde gerçekleştirilen 29. Genel Konferansı’nda 29 C/48 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Şeyh Galip’in Vefatının 200. Yıl Dönümü” 1999 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Osmanlı Bilim ve Kültür Mirasının ve Çok Uluslu Yönlerinin Oluşumunun Başlangıcının 700. Yıl Dönümü (1299)
UNESCO’nun 21 Ekim - 12 Kasım 1997 tarihlerinde gerçekleştirilen 29. Genel Konferansı’nda 29 C/48 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Osmanlı Bilim ve Kültür Mirasının ve Çok Uluslu Yönlerinin Oluşumunun Başlangıcının 700. Yıl Dönümü” 1999 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Hasan Ali Yücel’in Doğumunun 100. Yıl Dönümü (1897)
UNESCO’nun 25 Ekim - 16 Kasım 1995 tarihlerinde gerçekleştirilen 28. Genel Konferansı’nda 28 C/5 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Hasan Ali Yücel’in Doğumunun 100. Yıl Dönümü” 1997 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Nasreddin Hoca’nın Vefatının 700. Yıl Dönümü (1296)
UNESCO’nun 25 Ekim - 16 Kasım 1995 tarihlerinde gerçekleştirilen 28. Genel Konferansı’nda 28 C/5 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Nasreddin Hoca’nın ölümünün 700. Yıl Dönümü” 1996 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Şair Fuzûlî (Mehmed bin Süleyman Fuzûlî)’nin Doğumunun 500. Yıl Dönümü (1495)
UNESCO’nun 25 Ekim - 16 Kasım 1993 tarihlerinde gerçekleştirilen 27. Genel Konferansı’nda 27 C/3,1 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Şair Fuzûlî’nin Doğumunun 500. Yıl Dönümü” 1995 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Uluğ Bey’in Doğumunun 600. Yıl Dönümü (1394)
UNESCO’nun 25 Ekim - 16 Kasım 1993 tarihlerinde gerçekleştirilen 27. Genel Konferansı’nda 27 C/3,1 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Uluğ Bey’in Doğumunun 600. Yıl Dönümü” 1994 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır
Yunus Emre’nin Doğumunun 750. Yıl Dönümü (1241)
UNESCO’nun 17 Ekim - 16 Kasım 1989 tarihlerinde gerçekleştirilen 25. Genel Konferansı’nda 25 C/7,1 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Yunus Emre’nin Doğumunun 750. Yıl Dönümü” 1991 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Mimar Sinan’ın Vefatının 400. Yıl Dönümü (1588)
UNESCO’nun 20 Ekim - 20 Kasım 1987 tarihlerinde gerçekleştirilen 24. Genel Konferansı’nda 24 C/15.1 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Mimar Sinan’ın Vefatının 400. Yıl Dönümü” 1988 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğumunun 100. Yıl Dönümü (1881)
UNESCO’nun 24 Ekim - 28 Kasım 1978 tarihlerinde gerçekleştirilen 20. Genel Konferansı’nda 20 C/15.1 sayılı belgesi çerçevesinde alınan karar gereğince “Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğumunun 100. Yıl Dönümü” 1981 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri arasına alınmıştır.
2020-2021 Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri Öneri Listesi
2020-2021 yılları için önemli şahsiyet veya olaylara ilişkin 50 ve katlarına tekabül eden yıl dönümleri listesi aşağıda sunulmaktadır: