Uluslararası Nasreddin Hoca Çalışmaları Semineri ve Çok Uluslu Nasreddin Hoca Fıkraları Anlatı Geleneği Adaylık Dosyası Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı Sonuç Bildirisi
2013 yılında Türk Konseyi tarafından Türk Dünyası Kültür Başkenti ve Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin 10. Yılı münasebetiyle Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan teklifin Endonezya’nın Bali adasında 2011 yılında yapılan Somut Olmayan Kültürel Miras Hükümetlerarası Komitesi’nin 6. Toplantısında kabul edilmesiyle Somut Olmayan Kültürel Miras Başkenti ilan edilen Eskişehir’de 07-08 Mayıs 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen Uluslararası Nasreddin Hoca Çalışmaları Semineri ve Çok Uluslu Nasreddin Hoca Fıkraları Anlatı Geleneği Adaylık Dosyası Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı’na Nasreddin Hoca fıkraları anlatı geleneğinin yaşadığı UTMK Somut Olmayan Kültürel Miras Komitesi ve Yönetim Kurulu tarafından değerlendirilen devletlerden SOKÜM ve Nasreddin Hoca uzmanlarının davet edilmesi planlanmıştır.
Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bangladeş, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çin, Fas, Gürcistan, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Kuveyt, Lübnan, Makedonya, Mısır, Moldova Cumhuriyeti, Pakistan, Polonya, Romanya, Suudi Arabistan, Sudan, Tacikistan, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Ürdün ve Yemen’den toplantıya katılım gerçekleşmiştir.
Toplantıya katılan uzmanlar, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ni Genel Kurulu ve Hükümetlerarası Komitesi tarafından önerilen ve teşvik edilen çok uluslu dosya hazırlama uygulamalarını destekleyen ve UNESCO’nun 36. Genel Konferansı’nda kabul edilen Kültürlerarası Yakınlaşma 10 Yılına (2013-2022) katkı sağlayan bu inisiyatifi yerinde bulduklarını ifade etmişler, toplantıya ev sahipliğinden ve böyle bir konuyu gündeme getirmiş olmalarından dolayı Türkiye Cumhuriyeti Devletine teşekkür etmişlerdir.
Uluslararası Nasreddin Hoca Çalışmaları Semineri ve Çok Uluslu Nasreddin Hoca Fıkraları Anlatı Geleneği Adaylık Dosyası Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı’na katılan uzmanlar tarafından ele alınan ve UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından değerlendirilen hususlar aşağıda yer almaktadır:
- Eskişehir Anemon Oteli Eskişehir Toplantı Salonunda gerçekleştirilen Uluslararası Nasreddin Hoca Çalışmaları Semineri’nin açılış oturumunda Türkiye adına UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Başkanı Prof. Dr. M. Öcal Oğuz ve Eskişehir Valisi Dr. Kadir Koçdemir toplantının hedef ve sonuçlarına değinen birer konuşma yapmış, daha sonra ülkeleri adına göre alfabetik sırayla söz alan Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bangladeş, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çin, Fas, Gürcistan, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Kuveyt, Lübnan, Makedonya, Mısır, Moldova Cumhuriyeti, Pakistan, Polonya, Romanya, Suudi Arabistan, Sudan, Tacikistan, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Ürdün ve Yemen’den katılan uzmanlar kısa birer selamlama konuşmasıyla kendilerini tanıtmışlardır. Bu tanıtmalar sırasında katılımcıların yoğunluklu olarak SOKÜM uzmanı akademisyenler, UNESCO Millî Komisyonu ve Kültür Bakanlığı Temsilcilerinden oluştuğu görülmüştür.
- Açılış konuşmalarının ardından SOKÜM ve Nasreddin Hoca uzmanları, -ülke adına göre alfabetik sırayla söz alarak- ülkelerindeki Nasreddin Hoca Fıkra Anlatı Geleneği hakkında bilgi içeren sunumlarını yapmışlardır. Bu sunumlar sırasında hangi ülkelerde Nasreddin Hoca adının yaşatıldığı, hangilerinde Molla Nasreddin, Efendi veya Cuha gibi adlarla anıldığı görülmüş, her ülkede tanınan ve anlatılan fıkraların varlığı tespit edilmiştir.
- Toplantının ikinci günü gerçekleştirilen Çok Uluslu Adaylık Dosyası Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı’nda ise uzmanlar, toplantıya katılan ülkelerde Nasreddin Hoca (Nostradin Hoca, Nasuriddin Hoca, Nasruddin Hodja), Molla Nasrettin, Molla Nasraddi, Nasrettin, Cuha, Efendi (Afandi, Ependi, Apendi, Avanti) adlarına bağlanan fıkra anlatı geleneğinin çok uluslu bir dosya olarak UNESCO’ya sunulmasının mümkün olup olamayacağını tartışmışlardır. Uzmanlar, ülkeler adına yapılan sunumlarda benzer fıkraların aynı tipin çeşitli yerel adlara bağlanarak anlatıldığını tespit ederek ve bu geleneğin UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinde tanımlanan şekliyle yaşayan ve kuşaktan kuşağa aktarılan bir miras olduğunu benimseyerek bu konuda çok uluslu dosya hazırlanmasının ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne sunulmasının mümkün olduğunu oybirliği ile ifade etmişlerdir.
- Uzmanlar, 13.Yüzyılda Anadolu’da yaşayan Nasreddin Hoca başta olmak üzere geleneğin tarihsel ve yerel tipler ortaya çıkardığını vurgulamışlar, burada asıl üzerinde durulması gerekenin diğer adlarıyla birlikte Nasreddin Hoca’nın fıkra repertuarının, felsefesinin ve geniş bir coğrafyayı barış ve kardeşlik ekseninde birleştiren niteliğinin vurgulanması olduğunu, hazırlanacak dosyada bu hususun dikkate alınmasını oybirliği ile ifade etmişlerdir.
- Uzmanlar, çok uluslu dosya hazırlama sürecinin bu fikrin sahibi olan ve ilk toplantıyı düzenleyen ülke olarak Türkiye tarafından yürütülmesini oybirliği ile önermişlerdir.
- Uzmanlar, moderatör ülke olarak Türkiye’nin gelecekte yapacağı olası çok uluslu dosya yazım çalışmasından önce İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne adaylık başvuru ölçütlerine katılımcı ülkelerin riayet etmelerinin önemini ayrıntılı bir bilgilendirme ile hatırlatmasını istemişler ve İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi adaylık başvurusu için UNESCO tarafından belirlenen 5 kriterin önemine işaret etmişlerdir.
- Uzmanlar, Temsili Liste kriterlerine dikkat edilerek dosya hazırlık aşamasında mirasın tarihî durumundan ve Nasreddin Hoca’nın tarihsel kökeninden ziyade bugün yaşayan yönlerinin dikkate alınmasını, elemanın kültürlerarası diyaloğa ve Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin görünürlüğüne sağladığı büyük desteğin vurgulanmasını, ilgili devletin korumaya yönelik aldığı ve almayı planladığı tedbirlerin iyi belirlenmesini, devletin yanı sıra ilgili toplulukların, akademik kuruluşların ve STK’ların koruma süreçlerine etkin katılımının sağlanmasını, elemanın Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin 11. ve 12. maddelerinde tanımlanan şekliyle Ulusal Envanterde yer almasına mutlaka dikkat edilmesini ve sunulan dosyada elemanla ilgili görsellerin bulunması konularının önemine değinmişlerdir.
- Uzmanlar, anılan kültürün çeşitli ülkelerde yaşadığının göstergesi olan toplantı sunumların ve yazılı materyalin bir araya toplanarak UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından uluslararası bir yayın hâline getirilmesinin faydalı olacağını oybirliği ile ifade etmişlerdir.
- Toplantıya katılan aşağıda adları yazılı uzmanlar, ifade ettikleri görüşlerin uzman değerlendirmeleri olduğunu ve devletlerin gelecekte alacağı kararlar açısından herhangi bir bağlayıcılığının bulunmadığını oybirliği ile beyan etmişlerdir.
Katılımcılar: (Ülke Adına Göre Alfabetik Olarak) Afganistan: Ahmad Fahim Mohammad Asghar, Arnavutluk: Ardıan Marashaj, Shaban Sinani, Azerbaycan: Vugar Mammadov, Güllü Yoloğlu, Bangladeş: Md. Abdul Mannan, Abu Hena Morshed Zaman, Bosna-Hersek: Negra Selimbegoviç, Bulgaristan: Doroteia Sabeva Dobreva, Sılva Hacherıan, Çin: Yu Cian, Wusıman Sımayı, Xiaoli Zhang, Fas: Sakina Rharib, Gürcistan: Elene Jevelidze, Salome Korıdze, Irak: Jamal Hasan Alı Al Attbı, Abdullah Mohammed Sarheed, Kazakistan: Nurbolat Akmetzhanow, Bota Khabıbulla, Elnura Korchueva, Kırgızistan: Elnura Korchueva, Sabira Soltongeldieva, Kuveyt: Adel Alqattan, Waleed Alsaif, Lübnan: Claudia Abi Nader, Assaad Seıf, Makedonya: Aktan Ago, Velıka Stojkova Serafımovska, Mısır: Mostafa Gad, Hesham Abdel Azız Mahmoud, Pakistan: Syed Intikhab Alam, Moldova: Liubovi Cimpoeş, Polonya: Agnieszka Aysen Kaim, Romanya: Dr. Virgil Stefan Nitelescu, Sudan: Abdeldafie Mohammed Elhassan Elkhatip, Suudi Arabistan: Abdullah Almuaygıl, Saad Alsowayan, Tacikistan: Shahlo Abdurahımova, Hokim Kalandarov, Tunus: Amine Bouazizi, Abdellatıf Mrabet, Ukrayna: Illia Fetysov, Ürdün: Mohammad Alshrifat, Mohammed Hussein Waheeb, Yemen: Loubna Zain Saleh Ba Suliman. Türkiye: Prof. Dr. M. Öcal Oğuz, Prof. Dr. Metin Ekici, Prof. Dr. Ali Yakıcı, Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel ve Sabri Koz. Toplantıya Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma Eğitim Genel Müdürlüğü uzmanları Umut Aksungur, Serkan Emir Erkmen, Yurdagül Adanalı, Ahu Uçar Sever, Hayrettin Un ve Seçil Coşkun gözlemci olarak katılmıştır.
