André Gide, Dünya Nimetleri ve Yeni Nimetler adlı romanında “tökezleme korkusu zihni mantığın trabzanına sımsıkı sarar” demiştir. Bu zarif metaforik ifade, mantığın insan düşüncesinin gelişimindeki önemli rolünü özetlemektedir.
Mantık, çeşitli şekillerde “konuşma”, “dil” ve “akıl yürütme” anlamına gelen Yunanca bir terim olan “logos”un özüdür. Bu nedenle, Kant’ın tanımını kullanacak olursak, tüm düşüncenin biçimsel kurallarını titizlikle ortaya koyan ve gösteren bir bilimdir.
Bunu Aristoteles, Euclid, Leibniz ve Spinoza’nın incelemelerinde görebiliriz; Çin’deki Mohist felsefenin ve Hindistan’daki Nyaya okulunun kurucu metinlerinde bu açıkça görülmektedir: mantık incelemesi, düşünce tarihi boyunca sayısız filozof ve matematikçiyi büyülemiştir.
Sayısız pratik uygulamaları nedeniyle - belki de özellikle onlar yüzünden - mantık bu kadar kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Elbette mantık, bilimlerin, mühendisliğin, bilişsel psikolojinin, dilbilimin ve iletişimin gelişmesinde kilit bir unsur olmuştur. Bir yenilik kaynağı olan mantık, her zaman değişim için gerçek bir katalizör olmuştur.
Bu yeni on yılın şafağında -aslında şimdi her zamankinden daha fazla- mantık disiplini toplumlarımız ve ekonomilerimiz için son derece hayatidir. Günümüz yaşam biçimlerinin yapısını sağlayan bilgisayar bilimi ve dijital teknoloji, mantıksal ve algoritmik akıl yürütmeye dayanmaktadır.
Eşi görülmemiş ilerlemesiyle teknolojik ve hatta antropolojik bir devrim oluşturan yapay zekâ (AI), mantıksal akıl yürütme üzerine kuruludur. Yapay zekâ etiğine ilişkin ilk küresel standart belirleme aracının taslağının hazırlanması yoluyla UNESCO, bu yenilikçi mantık ürünü için etik bir çerçeve oluşturmayı üstlenmiştir.
Mantıkla çevrili olmamıza rağmen, onun her yerde bulunup bulunmadığından oldukça habersiz kalıyoruz.
Bu nedenle, bilginin gelişmesinde mantığın önemine dikkat çekmek için UNESCO, 14 Ocak Dünya Mantık Günü’nü ilan etmiştir. Bu tarih, yirminci yüzyılın iki büyük mantıkçısının onuruna seçilmiştir: Kurt Gödel ve Alfred Tarski. 14 Ocak 1978’de vefat eden Gödel, yirminci yüzyılda mantık araştırmalarını dönüştüren eksiklik teoremini kurmuştur. 14 Ocak 1901’de doğan Tarski ise, Gödel’in yaklaşımlarıyla etkileşim halinde olan teoriler geliştirmiştir.
Bu günü işaretlemek bize bilgi, akıl ve ahlaka olan bağlılığımızı pekiştirme fırsatı verir.
Bu yazı https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000380315_eng?1=null&queryId=N-ebb72381-97f8-4ed2-abf1-fbaadfb159dc adresinde yer alan metinden faydalanılarak Türkçeleştirilmiştir.