Kiswahili, 200 milyondan fazla konuşanı ve çok sayıda lehçesi ile Afrika’nın en yaygın konuşulan dillerinden biridir. Afrika Birliği, Doğu Afrika Topluluğu ve Güney Afrika Kalkınma Topluluğu, Kiswahili'yi resmî dillerinden biri olarak seçmiştir.
Geçmişi ve bugünü birbirine bağlayan bu Bantu dili, yüzyıllar boyunca Sahra altı Afrika'nın birçok bölgesinde ve Orta Doğu'da ortak dil olarak ortaya çıkmıştır.
Ticaret, diplomasi ve birlik dili olan Kiswahili, günlük etkileşimlerde sıkça kullanılan “amani” (“barış”) gibi kavramları ifade eden kelimeler içermektedir. Bu nedenle UNESCO, Kiswahili'nin kültürel ve dilsel çeşitliliğin yanı sıra halklar arası diyaloğu teşvik etmedeki önemli rolünü anmaktadır.
Bu sentez dil, Bantu halkları ile Arap ve Fars tüccarların etkileşimlerinin bir sonucudur ve bu etkileşimler dili zenginleştirmiştir. Örneğin, İngilizce “safari” kelimesi, Kiswahili dilinde ‘yolculuk’ anlamına gelen kelimeden gelmektedir ve bu kelime de Arapça “seyahat etmek” anlamına gelen “safara” fiilinden türemiştir. Kiswahili, bu nedenle birçok dilin kesişme noktasında yer almaktadır ve insanları birleştiren güçlü bir faktördür.
Bu nedenle, bu yılki Dünya Kiswahili Dili Günü“Kiswahili: Kültürel Çeşitlilik ve Kültürlerarası Diyalog için Bir Köprü” temasıyla kutlanmaktadır.
Dil, eğitim ve iletişim için vazgeçilmez bir araçtır. Ancak, Kiswahili konuşanlar tarihsel olarak ana dillerinde yeterli kaynağa erişimde sıkıntı yaşamıştır. UNESCO, 2024 yılında yayınlanan “Eğitimin Geleceği” raporunun Kiswahili dilindeki versiyonu “Geleceğimizi birlikte yeniden hayal etmek: eğitim için yeni bir sosyal sözleşme” de dâhil olmak üzere, bu boşluğu doldurmaya yardımcı olmak için çalışmaktadır. Ayrıca, UNESCO'nun Afrika kitap endüstrisi hakkında yakın zamanda yayınladığı bir raporda, Kiswahili dilinde yayıncılığın artışta olduğu ve bu durumun hem yazarlar hem de okuyucular için yeni fırsatlar yarattığı belirtilmiştir.
Kiswahili konuşanların hızlı teknolojik değişimlerin gerisinde kalmamalarını sağlamak için, Kurumumuz Haziran 2024'te UNESCO-Doğu Afrika Yapay Zekâ Alt Bölge Forumu'nda İngilizce-Kiswahili yapay zekâ sözlüğünü tanıtmıştır. Bu proje, alanındaki uzmanlarla birlikte geliştirilmiştirve kaynakları kısıtlı dil topluluklarının güçlendirilmesi için önemli bir adımdır.
Bugün, kültürel çeşitliliği teşvik etmek ve kültürlerarası diyalog ile karşılıklı anlayışı geliştirmek için Kiswahili dilinin gücünü kutlayalım. Dünya Kiswahili Dili Günü kutlu olsun! Siku njema ya kimataifa ya Kiswahili!
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000394608?posInSet=40&queryId=N-9d3d2ecb-5cc4-4d6a-a243-3ecc5c168396 adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.