Görsel-işitsel miras, tarihin hayati bir kaydı olmuş, kolektif hafızanın bir muhafızı ve kültürler arası diyaloğun temelini oluşturan bir unsur hâline gelmiştir. İnsan düşüncesinin ve olayların gelişimini, dillerin, kültürlerin ve toplumların zaman içindeki değişimini kayda geçirebilmiştir. Bu kayıtlar sayesinde, bizzat deneyimlemediğimiz anları gözlemleyebilmiş, uzak zamanların seslerini duyabilmiş ve çoktan yok olmuş mekânları keşfedebilmiş bulunmaktayız.
Bugün bu miras, kültürlerarası diyaloğu ve anlayışı teşvik eden bir bilgi hazinesi, temel bir bilgi kaynağı hâline gelmiş bulunmaktadır. Bunu, örneğin, 1939 yapımı The Wizard of Oz filminde zulme karşı sevgi, umut ve nezaketin güçlü ve dokunaklı mesajında ve Luis Buñuel’in 1950 tarihli Los olvidados filminde ölümsüzleşmiş toplumsal adalet çağrısında görebilmiş bulunmaktayız.
Her yıl 27 Ekim tarihinde, görsel-işitsel mirasın özgür ve bağımsız medyayı, anlatıların çoğulculuğunu ve bilginin şeffaflığını destekleyerek demokrasilerin yaşamsallığına nasıl katkıda bulunduğunu hatırlıyoruz. Bu Dünya Gününü kutlarken, özellikle kırılgan olabilen görsel-işitsel mirasın dünya genelindeki bellek kurumlarında korunması, herkes için kolayca erişilebilir kılınması ve kullanımının temel bir özgürlük olarak teşvik edilmesi çağrısında bulunmaktayız.
Geçtiğimiz otuz yıldır UNESCO’nun Dünya Belleği Programı, görsel-işitsel ve belgesel mirasın korunması için uluslararası iş birliğini harekete geçirerek bu hedeflere yönelik çalışmışmaktadır. Bu programın bir parçası olarak Dünya Belleği Uluslararası Kütüğü, küresel açıdan önem taşıyan unsurların hem günümüz hem de gelecek kuşaklar tarafından erişilebilir olmasını sağlamakta, aynı zamanda araştırma, eğitim ve koruma çabalarını desteklemektedir. İlk kaydedilmiş röntgen fotoğraflarını içeren Wilhelm Conrad Roentgen arşivlerinden, Arap dünyasının astronomiye katkılarını belgeleyen Itḥāf Al-Mahbūb’a kadar Dünya Belleği Kütüğündeki 570 kaydın her biri, insanlığın ortak mirasına tanıklık etmektedir.
UNESCO, aynı zamanda kendi arşivlerini de korumak için çalışmaktadır. Bu arşivler, hem UNESCO’nun hem de selefi olan Uluslararası Entelektüel İşbirliği Enstitüsü’nün tarihine tanıklık eden 12.000 makara film ve 30.000 ses kaydını içermektedir. “Küresel Tarihler, Paylaşılan Hatıralar Programı” kapsamında UNESCO, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Şarika Emirliği’nin desteği sayesinde, çekirdek arşivlerini daha fazla dijitalleştirmeyi amaçlayan beş yıllık bir projeye başlamış bulunmaktadır.
Belgesel mirasın korunması, bilgeliğimizi gelecek kuşaklara aktarabilmemizi mümkün kılmış, Meksikalı şair ve eski UNESCO Genel Direktörü Jaime Torres Bodet’nin sözleriyle “insan vicdanının sürekliliğini” güvence altına almıştır.
Bu Dünya Gününde UNESCO, diyalog ve barış için bir katalizör olarak belgesel mirası koruma konusundaki kararlılığını bir kez daha teyit etmektedir; zira mirasımızı korumak, hafızamızı korumak anlamına gelmektedir ve geçmişimizi hatırlamadan sürdürülebilir bir gelecek inşa etmemiz mümkün değildir.
Bu yazı için https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000396136?posInSet=57&queryId=N-b45f01c9-26dc-4c18-abf7-b77f012ea1df adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.
