Yapay zekânın (AI) gelişmesi ve nöroteknolojinin ortaya çıkmasıyla derin bir teknolojik değişimin yaşandığı bir dünyada, bilimsel ve teknik gelişmelerin bireylerin ruh sağlığı ve toplumların dengesi üzerinde de derin bir etkisi olması muhtemeldir.
2023 yılında Dünya Felsefe Günü, bu çalkantılar ve bunların bireysel ve kolektif sonuçları hakkında sorular sorarak, bizleri akıl gücümüzle bir toplum olarak birlikte yaşamaya devam etmenin en iyi yolu üzerinde düşünmeye davet etmektedir.
Örneğin, gezegen ölçeğindeki etkileşimleri bozan ve özgür iradeyi bir karmaşa durumuna sürükleyen dijital alandaki algoritmik modellerin rolünü incelememiz gerekmektedir.
Ayrıca, ilerlemenin araçları olarak hizmet edebilecek, ancak insan hakları açısından sonuçlarını hala kavramakta zorlandığımız nörobilim ve iklim mühendisliği teknolojilerinin etik sonuçları üzerinde de düşünmemiz gerekmektedir.
Felsefe aslında bize bu temel zorlukları düşünebilmemiz ve perspektife oturtabilmemiz için anahtarlar sunar; böylece içgörülü olduğu kadar doğru cevaplar da bulabiliriz. Aristoteles’ten Maimonides’e, İbn-i Sina’dan Aziz Thomas Aquinas’a ve Aminata Diaw-Cissé’den Hannah Arendt’e kadar tüm kültürlerden kadın ve erkek nesillerin yüzyıllar boyunca şekillendirdiği düşüncelerden yararlanan bir disiplinin gücü de burada yatmaktadır.
Felsefe, bugünün ve yarının dünyasını sorgulamamızı, onu hem olduğu gibi hem de olabileceği gibi görmemizi sağlayan sürekli ve yaşayan bir egzersizdir.
Zira yapay zekâ, insan zekâsını desteklemeye hizmet ettiğinde, sosyal ve siyasi diyalog, aydınlatıcı bilginin yayılması ve tüm seslerin duyulmasına imkân tanınması açısından büyük bir umut vaat etmektedir.
Yeni teknolojilerin mümkün olan en iyi şekilde kullanılmasını sağlamak için, barışa, toplumların istikrarına ve insanlığın refahına katkıda bulunacak şekilde düzenlenmeleri gerekmektedir. Bu, UNESCO’nun çalışmalarının merkezinde yer alan bir gerekliliktir.
Örneğin, 2021 yılında UNESCO Üye Devletleri tarafından oybirliğiyle kabul edilen Yapay Zekâ Etiği Tavsiye Kararı, insan haklarına saygı gösterilmesini sağlarken teknolojilerden en iyi şekilde yararlanmak için etkili çözümler önermektedir. UNESCO 42. Genel Konferansı (7-22 Kasım 2023), bu çalışmaya uygun olarak, nöroteknoloji üzerinde kontrolü sürdürmek ve etik kullanımını sağlamak için normatif bir araç üretme olasılığı üzerine bir tartışma başlatmıştır.
UNESCO 42. Genel Konferansı, bu çalışmayla uyumlu olarak, nöroteknoloji üzerindeki kontrolü sürdürmek ve etik kullanımını sağlamak için normatif bir araç üretme olasılığı üzerine bir tartışma başlatmıştır.
İşte bu nedenle UNESCO, bu yıl Dünya Felsefe Günü’nde, tüm bilgi biçimlerine ve özellikle de insan ve toplum bilimlerinin dünyayı tüm karmaşıklığıyla kavrama ve düşünceyi eyleme dönüştürme çabalarına katkısına ve ortak kaderimiz üzerine her şeyden önce herkese açık olan tartışmayı sürdürmeyi mümkün kılan bir disiplinin hayati önemini bir kez daha teyit etmektedir.
Çünkü felsefe, fildişi kulesindeki izole bilgenin ayrıcalığı değildir: felsefe, dünyayı ve yarının insanlığını, gelecekteki insanlığı kolektif olarak yeniden keşfetmek için araçlar sağlamaktadır.
Bu yazı için, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000387612_eng?posInSet=2&queryId=N-7aed7150-44f4-40fc-83e4-02ffe075203c adresinde yer alan metinden faydalanılmış, yazının Türkçe çevirisi yapılmıştır.